Gebelik Ve Lohusalıkta Memelerimize Nasıl Bakmalıyız?


Hamileliğin ilk belirtilerinden biri memedeki değişikliklerdir. Hamilelikte progesteron hormonu çok yükselir ve süt kanallarının gelişmesini sağlar. Genelde meme ve meme başında hassasiyet olur ve memeler büyür.. Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde meme başı ve çevresi koyulaşır ve memenin yüzeyinde toplar damarlar belirginleşir. Meme başı çevresindeki kahverengi alandaki küçük yüzeyel guddelerde (montgomery guddeleri) belirginleşir.

Hamileliğin 16. haftasından itibaren memeler süt yapabilecek hale gelirler. Bu dönemden itibaren meme başından krem rengi koyu kıvamlı bir sıvı (kolostrum, ilk süt) gelebilir.
Çok ender olarak bazen meme başından az miktarda kan gelebilir. Bu meme damarlarında ani büyüme ve çoğalmaya bağlı gelişir. Yine de böyle bir durumda doktora danışmak gerekir.

Meme Kitleleri :
Bu dönemde memede ele kitleler gelebilir. En sık olarak basit kistler, süt dolu kistler( galaktosel) ve fibroadenomlar görülür. Eğer hamilelikten önce memede fibroadenom mevcutsa, hamilelikte hormon artışına bağlı olarak bunlar büyüyebilir ve ele gelebilir. Hamilelikte ele gelen kitle çoğunlukla selim olmakla beraber yine de mutlaka doktor kontrolü gerekir. bugün ABD istatistiklerine göre 3000 hamile kadından birinde meme kanseri görülmektedir. özellikle ileri yaş hamileliklerinde bu oran daha da artmaktadır.

Memede Ağrı, Rahatsızlık Hissi:
Meme hücrelerinin büyümesi ve buna bağlı olarak memenin büyümesi rahatsızlık, hassasiyet ve bazen ağrıya neden olabilir. Bu dönemde memeleri sıkmayan, onları tam olarak içine alan, balensiz ama iyi taşıyabilen sutyen kullanmak kişiyi çok rahatlatır ve hamileliksonrasında memelerin sarkmasına da engel olur. Sütyenle uyumakta rahatlatıcı olabilir. Memeler büyüdükçe sutyeni de değiştirmek gerekir. Doğru sutyen seçimi çok önemlidir, bunun için sıradan çamaşırcılardan ziyade hamilelik giysisi satan özel mağazalar tercih edilmelidir.

Lohusalıkta Meme

Doğumdan sonra vücuttaki ostrojen ve progesteron hormonları ani olarak azalırlar. Memeden ilk olarak kolostrum dediğimiz daha koyu kıvamlı ama bağışıklık sistemi hücrelerinden zengin,bebeği hastalıklardan koruyacak bir sıvı salgılanır. Bunun bebek tarafından emilmesi çok önemlidir. Genelde üçüncü günde kolostrum sıvılaşmaya ve normal süte dönüşmeye başlar.
Bebeğin varlığı, ağlaması ve memeyi emmesi beyne sinyaller gönderir ve beyinden oksitosin hormonunun salgılanmasını uyarır. Bu hormon sütün kanallara gelmesini sağlar. Annenin çocuğunu düşünmesi veya ağlamasını duyması gibi durumlarda aniden memebaşından süt akmasının nedeni bu hormondur.

Emzirme

Emzirme hem anne hem de bebek için çok sağlıklıdır. Süt bebeğin iyi gelişmesi, hem büyümesi hem de korunması için gerekli tüm maddeleri içerdiğinden ilk bir yıl bebeğin sütle beslenmesi çok önemlidir. Bu nedenle çocuk doktorları ilk bir yıl çocuğun emzirilmesini isterler. Emzirmek çocukla anne arasında daha sağlıklı bir bağ kurulmasını da sağlar.
Emzirmek anne için de çok faydalıdır. Oksitosin hormonu doğum sonrası rahmin normal hale gelmesini çabuklaştırır. Meme kanserinden korur.
Emzirmek çok doğal bir işlem olmakla birlikte bazen çok zorlaşabilir. Bu nedenle eve gitmeden önce profesyonel yardım almak ve emzirmeyi öğrenmek gerekir. Özellikle ilk bebeklerde emzirme öğrenilmezse bebek memeyi reddedebilir ve kolayca mamaya alışır ve buna bağlı olarak süt de hemen kesilebilir. İlk bebeklerini bu nedenle emziremeyen pek çok anne vardır.

Nasıl Emzirilir?

Genelde hastanede emzirme hemşireleri annelere emzirmeyi öğretirler. Ancak buna rağmen hastalarımdan geçmiş hikayelerini alırken önemli bir bölümünün ilk bebeklerini yeterince emziremediklerini görmekteyim. Genellikle 'sütüm çok yoktu, bebeğim sütümü sevmedi' gibi söylemlerde bulunurlar.

Özellikle bebekle tam uyumun sağalanamadığı ilk günler emzirme işine çok konsantre olmak, sıkılmadan uğraşmak gerekir. Size tavsiyem evinizde rahat ,huzurlu bir emzirme alanı oluşturmanızdır. Bu kendi odanızda rahat bir koltuk olabilir örneğin. Emzirme ortamı huzurlu ve sessiz olmalıdır, ziyretçilerin arasında, gürültü patırtıda emzirmek mümkün olmaz, hem siz hem de bebeğiniz tedirgin olacaktır. Koltuğunuzun yanına bir sehpa koyun ve üzerine kutu mendil, temiz bir şisenin içinde kaynamış soğumuş su, meme başı temizliği için makyaj pamuğu ve temiz meme petleri bulundurun. Bunlar hep hazır olsun. Emzirme işleminden önce ellerinizi en az 20 sn sabunla iyice yıkayın. Bebek ağlıyor bile olsa bunu aksatmayın. Sonra bebeğinizi kucağınıza alın, rahatça koltugunuza oturun ve bebeğinizi kolunuza dayayın, emzireceğiniz memenizi açın ve makyaj pamuğu ve tamiz suyu kullanarak meme başınızı silin. Bebeğinizi rahat bir konumda tutup meme başınızı kahverengi halkada dahil olmak üzere bebeğinizin ağzına verin. Meme ucunuz bebeğinizin ağzına tam adapte olmalıdır. Her bir memenizi en az 10 dakika emzirmelisiniz. Bebeğiniz özellikle ilk zamanlarda hep emerken uyuyakalacaktır, küçük hareketlerle onu uyandırın ve en az 10 dk emmesini sağlayan. Eğer bunu yapmazsanız doymayacak ve huysuz gazlı bir bebeğe dönüşecektir. Her emzirmede bebeğinizin iyice doymasını sağlayın. Her bir memeden sonra bebeginizi omzunuza koyup gaz çıkarmasını bekleyin, o küçüçük bedenden çıkan koca gazlara sizde şaşıracaksınız. Bebeğiniz doyup gazı da çıknca birde altını değiştirirsiniz, işte size mutlu bebek ondan sonra tekrar acıkıncaya kadar ki buda en az 2 saat demek mışıl mışıl uyuyacaktır. Bu da size işlerinizi yapmak ve dinlenmek için iyi bir zaman demektir. Unutmayın huzurlu ortamda karnı doyuncaya kadar ememeyen bebek hep huysuz ve gazlı olacaktır, uyumayacatır. Hem kendi gelişimi bozulacak hem de sizin ruh sağlığınızı bozacaktır. Bebeğinizle iyi bir uyum sağlayıp, onu iyice doyurmanız aynı zamanda onun ilk eğitimi de olacak ve daha o aylarda disiplinli çalışmanın sonunda huzur ve keyif olduğunu öğrenecektir. Emzirme işlemi bittikten sonra meme başlarınızı temiz makyaj pamuğu ve suyla silin, sonra memenizi sıkıp biraz süt çıkarın ve bunu meme başınıza krem gibi yedirin, temiz meme petiyle meme uçlarınızı kapayın. Meme başı temizliği işlemini bebeğiniz gazını çıkarmaya çalışırken yapabilirisiniz.

Emzirme Esnasında Karşılaşılan Problemler

Memenin aşırı dolması:
Özellikle ilk günler memelerde aşırı bir süt salgısı ve birikme olabilir, özellikle emzirme işlemi doğru yapılamıyorsa ve bebek memeyi ememiyorsa daha sık görülür. Bu çok rahatsızlık verir, ateş yapabilir ve bazen meme iltihabına neden olabilir. Bu durumda eğer bebek emerek memedeki sütü bitiremiyorsa makine yardımıyla kalan süt sağılmalıdır. Bu süt buzdolabında rahatlıkla saklanabilir ve gerektiğinde bebeğe verilebilir. Ayrıca Sağlık Bakanlığının (www.saglik.gov.tr) kurduğu süt bankalarına bağışlanarak özellikle kimsesiz bebeklerin beslenmesine katkıda bulunulabilir.


Süt kanallarının tıkanması:
Bazen meme kanallarından biri tıkanabilir ve gerisinde sürt birikir. Bu ele ağrılı bir kitle olarak gelir. Bebeği daha sık emzirmek ve emzirme esnasında pozisyon değiştirmek ve şişliğe masaj yapmak, o bölgeye sıcak uygulamak kanalın açılıp sütün boşalmasını sağlayacaktır. Sıkı sutyen de kanalın tıkanmasına neden olabilir. Eğer boşaltılamazsa mutlaka profesyonel yardım alınmalıdır çünkü bu durum meme iltihabına neden olabilir.


Meme iltihabı (mastit):
Memede sütün birikmesi, kanal tıkanıklığı devam ederse meme iltihabına neden olabilir. Süt mikroplar için çok iyi bir besi yeri teşkil eder ve genellikle meme başındaki küçük çatlaklardan giren mikroplar meme içinde kolayca çoğalıp iltihaba neden olurlar. Anne kırıklık, grip benzeri belirtiler hisseder, ateş çıkar. Vakit kaybetmeden doktora gitmek gerekir, saatler önemlidir çünkü iltihabın arkasından abseler oluşabilir ve bunlarda cerrahi boşaltmayı gerektirirler. Bu şekilde emzirme bir kabusa dönüşebilir.
İltihap tedavi edilirken bebek emzirmeye devam etmelidir. İltihap erkenden fark edilirse kolayca tedavi edilebilir. Geç kalındığında bazen kontrol altına alınamayabilir ve sütü kesmek gerekebilir. Ne olursa olsun sütü kesmek en son çare olmalıdır ve bebek her iki memeyi de emmeye devam etmelidir. Bunun bebeğe bir zararı olmaz. Meme iltihabı tedavisinde bebeğe zarar vermeyecek antibiyotikler seçilir. Bu dönemde çok su içmek ve dinlenmek tedaviye destek olur.
Meme iltihabının engellenmesinde hijyen çok önemlidir. Emzirmeden önce mutlaka eller çok iyi yıkanmalıdır. Emziren anne de her gün mutlaka yıkanmalı ve temizliğine dikkat etmelidir. Aynı şekilde bebeğinde temizliği çok önemlidir.


Meme başında mantar enfeksiyonu (candida albicans):
Meme başında çatlaklar, emzirme sırasında meme başında acı ve bazen memede kramp şeklinde ağrılar ile kendini belli eder. Bazen bebeğin ağzında da aynı enfeksiyon görülür, bebeğin ağzında beyaz tabalakalar şeklindedir. Hem annenin hem de bebeğin birlikte tedavi edilmesi gerekir. Bazen hastalık süt kanallarına kadar inebilir ve tedavi zorlaşır. Bu tip şikayetlerde vakit kaybetmeden doktora başvurmak gerekir.


Meme başında çatlaklar:
Özellikle emzirmenin ilk zamanlarında görülür, çocuğun emmesine bağlı olarak meme başında tahriş ve çatlaklar olabilir. Bu dönemde emzirme sonrası kendi sütüyle meme başlarının silinmesi, bazı kremler faydalı olur. Çok çatlak varsa ve ağrı oluyorsa emzirirken memebaşı kılıfı kullanmak şikayetleri hafifletir, iyileşmeyi hızlandırır.

Emzirmenin Kesilmesi

Anne meme verdiği sürece süt devam eder. Emzirmenin ilk günlerinde süt vermek kesilirse süt te hemen kaybolur, ancak uzun süredir emziriliyorsa sütü kesmek daha zor olur.
Doktor tavsiyesi ile yani zorunluluk nedeniyle sütü kesmek gerekirse ilaç kullanmak gerekebilir. Bunun dışında artık emzirmek istenmiyorsa hem anne hem de bebek için en sağlıklı süt kesme yöntemi emzirme aralarını giderek uzatarak yavaş yavaş sütün kesilmesini sağlamaktır.